Sim đang ở tuổi đeo khố nhưng năm sau đến tuổi trai tơ. Ở tuổi này, chàng không được đi săn thú nhưng không muốn đi theo mẹ, thế là theo hai bác đi xiên cá. Xiên cá là việc ưa thích của những sức già không đủ khỏe để đi săn nhưng không muốn ngồi không trong hốc. Sáng nay, Sim tỉnh dậy. Việc đầu là ngó quanh như tìm ai. Chàng hỏi bố. “Bố. Chị Mơ. Về” Chú Sim (bố của Sim, người đàn ông gọi theo tên con trai đầu) cũng đang lo vì tối qua không thấy con gái. “Chưa.” Sim thoáng buồn. Chàng cầm ống bương rồi uống nước. Sau đó bới vội củ mài đang nóng trong than rồi xuýt xoa bọc trong cái lá. Chàng vơ cái xiên rồi theo hai bác xuống suối. Cô Sim (mẹ của Sim, người đàn bà gọi theo tên con trai đầu) thấy con nhanh nhẹn nên vững dạ. Tối qua con gái không về làm cô lo lắm. Một là bị thú dữ ăn thịt. Hai là bị người lạc Xương Trắng bắt. Những chuyện như thế này vẫn ít khi xảy ra. Đằng nào cũng buồn. Cuối cùng, cô mong con gái chỉ lạc đường, cầu Trứng Thần dẫn đường cho con về. Lúc sau cánh đàn ông theo nhau đi săn. Trong hang chỉ còn Mo và ba người già. Cô Mơ theo cánh đàn bà xuống núi. Chuyện con gái cô không về làm mọi người bàn tán một hồi. Họ an ủi cô, nhưng cô hiểu khả năng con gái về là ít lắm. Hôm nay đào củ hái trái ở sườn Tây trong khi hôm qua ở sườn Nam. Việc đào hái làm theo “lượt” đảm bảo không sót và kịp lớn. Cô Mơ lên lỏi giữa những bụi cây để tìm những gốc khoái dong, đao, môn, sọ, mỡ, mài, từ. Đáng nói là những cây khoai này khá giống cây củ đắng củ cay mọc xen kẽ. Đất không quá cứng nên dùng gậy nhọn để đào. Cái để cắt hoặc là dùng cật tre, hoặc là dụng cạnh hòn đá. Đào củ mài rất khó, có khi đào hố sâu nửa người lớn trong khi các củ còn lại hố sâu cỡ một đến hai gang tay. Một bà cô đang dùng sào chọc những trái đỏ cuối mùa. Trái này phải ăn lúc chín kỹ sẽ có vị ngọt lịm, ngược lại có vị chát. Một bà cô khác đang dùng dây leo trói con rùa vừa bắt trong khe đá. Một đứa đeo khố đang bẻ vài trái chuối chín. Quanh núi Tắc-kè là nhiều dòng khe suối. Hướng Đông có dòng suối lớn tột. Sim và hai bác đang xiên cá. Cái xiên cá bằng tre vừa tay cầm, dài hai người lớn, một đầu buộc nhiều “que gai“ để tăng khả năng đâm. Ở đoạn suối hẹp, nước chảy xiết giữa những tảng đá. Sim đứng trên mỏm đá, mắt nhìn kỹ xuống nước. Chủm… Sim phóng mạnh lao khiến nó cắm sâu vào dòng nước đang chảy. Ngay sau đó, một màu đỏ thoáng hiện lên và trôi theo dòng nước. Sim nhấc lao kéo cá mè cỡ bàn tay lên bờ. Cá mè được buộc thành xâu rồi đeo ở hông. Máu cá không ngừng nhỏ giọt theo từng bước đi. “Tốt.” Một bác khen Sim đã giỏi xiên cá như người lớn. Đến trưa, các bà cô gom mọi thứ kiếm được dưới gốc cây lớn rồi cùng ăn chung. Phần thừa được mang về hốc để tích trữ ăn qua mùa đông. Đây chính là xã hội “cộng sản nguyên thủy”. Xế chiều, lũ lạc chuẩn bị về hốc. Cánh đàn bà gom củ trái bọc trong lá chuối rồi mang về. Sim cũng theo hai bác về hốc. Ở hông là xâu có gần chục đầu cá, máu nhỏ xuống đất theo từng bước đi. Đến gần hốc, thấy mọi người đang xúm quanh. Chàng chợt nhận ra người thân. “Chị Mơ!” Chàng chạy như bay rồi ôm lấy chị. Chàng còn thấy lũ lạc đang đứng quanh một sức lạ. “Ai đây?” Sim nhìn sức lạ đứng cạnh chị Mơ. Cao hơn Cả một cái đầu. Chân tay không khỏe, cảm giác yếu như sức già. Da trắng như bệnh. Tuấn Minh đang đứng giữa một lạc người nguyên thủy sau gần một ngày theo Mơ vượt qua nhiều suối lạch, lách qua nhiều bụi rậm, đi dưới nhiều cây cổ thụ, ăn đủ thứ “đặc sản miền núi”. Đáng nhớ hơn là chàng đã ăn một con ốc sên, thứ “ngày trước” chỉ cho lợn. Chuyện bất ngờ hơn là sinh vật dọc đường ở đây giống “ngày trước”: bụi tre, bụi chuối, dây mây, cây chó đẻ, bụi lá dong, cây đào, cây mận, cây đa, lá sả, xoan, xấu hổ. Dọc đường chàng ngẩn người nhìn con cồ cộ to như ngón chán cái trên cành xấu hổ. Loại này ở quê đã hiếm gặp. Tuấn Minh đã tính trước sẽ gặp những người cởi trần giống Mơ nên chủ động giấu áo ở một chỗ kín để không bị nhìn quá khác người. Chàng đang ra vẻ cười thân thiện với mọi người. Chàng muốn nói: tôi rất vui vì gặp các bạn. Mơ ra hiệu Tuấn Minh bước vào hốc chỗ đống lửa. Hai người ngồi trước mặt Mo. Nàng nói. “Sói. Đuổi.” Mơ vừa nói rồi quay sang nhìn Tuấn Minh. “Minh. Ở.” Mo không nói gì, lại nhìn kỹ từ đầu đến chân sức lạ. Đột nhiên đứng dậy, cầm gậy cọ vào da tay, kéo tóc, sờ tai và mũi, vỗ vai và lưng. Thêm người luôn là chuyện tốt. Nhưng phải xem có phải sức bệnh không. Ở lạc nào đó bị thần phạt, cả lạc bị bệnh không khỏi. Lũ lạc bỏ hang hốc đi khắp nơi nhập lạc khác. Lạc mới lại bị thần phạt, cả lạc mới lại bị bệnh. “Tốt.” Sức này không có bệnh. Nhìn hơi không bình thường, chắc là người vùng khác. Như vậy sức này “ bị thua trong thách đấu rồi bị đuổi khỏi lạc”. Không sao. Mo bước đến góc hốc chỗ kho thức ăn, lúi húi kiếm gì đó, một lúc sau cầm ra hai vỏ trai chứa chất màu một đen một trắng. Mo dùng ngón tay chấm màu rồi bôi lên người sức mới những vạch đen trắng khắp người giống như ngựa vằn. Mơ đặt tay phải lên tim Tuấn Minh rồi nói: “Mừng”. Tuấn Minh cũng làm như thế. Các bà cô và mấy đeo khố cũng “mừng”. Cảm giác chạm vào “trái cây” khác giới khiến chàng ngập ngừng. Mo lại ngồi bên đống lửa. Vài bà cô thêm củi để lửa cháy to hơn. Họ bắt đầu nướng khoai. Chợt đội sức về làm một hồi xôn xao ý ới. Họ nhìn “người mới” một thoáng rồi tiến đến “mừng”. Một lúc sau một lợn sữa, một nhím được ném trong lửa. Mùi thơm lẫn mùi khét thoang thoảng trong khói. Lũ lạc ngồi quanh đống lửa. Cánh đàn ông ngồi vòng trong, cánh đàn bà ngồi vòng ngoài. Ai cũng có phần trái củ, nhưng thịt chia theo đầu sức. Nếu sức có gia đình thì tự chia phần thịt nhận được. Như thế, cô nào mất chồng thì không có phần thịt, thành ra phải làm vợ hai vợ ba để có thịt. Có lẽ đây là khởi đầu tục một chồng nhiều vợ. Tuấn Minh ngồi vòng trong, phía sau là bà cô và trẻ con. Chàng cầm miếng thịt cỡ ba ngón tay da cháy đen rồi gặm. Chàng còn ăn thêm chuối và khoai nướng. Rồi uống ngụm nước trong ống bương. Tuấn Minh nhìn Mơ. Nàng ngồi sau bố, vừa ăn vừa cười nói vui vẻ. Cảm giác gia đình đoàn tụ nên ai cũng vui. Tuấn Minh bắt đầu nghe tiếng “ngày trước”. Bố. Mẹ. Ngon. Thịt. … Cảm giác thân quen. Cũng tốt. Đỡ phải học tiếng nói. Sau bữa ăn cũng là lúc chạng vạng. Lũ lạc 39 người thu mình trong hốc. Không ai ra ngoài vì sợ thú dữ. Tuấn Minh nằm trên cỏ khô ở góc hốc. Chàng ở trần như mọi người nên da bị ngứa. Chân đau và rát dù đã lấy vỏ cây chế giầy. Không khí truyền mùi ẩm mốc và thối thoang thoảng. Trời lạnh nhưng không có chăn. Lũ lạc nằm ôm nhau để giữ ấm không chia trai gái già trẻ. Mo vẫn ngồi bên đống lửa. Ánh mắt nhìn về rừng cây trước mặt. Thầm nghĩ về thân không khỏe mấy hôm nay. Mỗi khi chân tay cử động nghe tiếng “ột ột” từ khớp. Ăn không ngon miệng, chưa ăn đã no. Có lẽ đã đến lúc “ở rừng”. Mo nghĩ miên man lại quay về hiện thực. Cái gác bếp trước mặt treo ít thịt khô, sẽ cần lấp đầy nó để ăn qua mùa đông. Những ngày tiếp theo cần trữ nhiều thịt khô hơn, nếu không phải sang lạc Dơi đổi người lấy cái ăn. Thật không còn cách nào. Mong là thêm một sức mới sẽ tốt hơn. Chú ý: Gác bếp: một dạng tủ chứa đồ nhưng có ba chân. Cao 2m, phía dưới là bếp lửa. Lửa cháy hơi nóng bốc lên cao làm khô thức ăn, thêm công dụng giữ thức ăn được lâu. Trong hốc, chỉ còn tiếng lửa lách tách, thỉnh thoảng tiếng “ư a” dâm dật. Ngoài kia, nhạc rừng đêm lên cao trào.
