Sáng hôm sau. Một nhóm người đi trên cầu khỉ. Bỗng một măng non la lên. “A… cứu…’ Ùm… Tiếng măng non vang lên cũng là lúc cháu rơi xuống suối. Tuấn Minh vội nhảy xuống dòng nước rồi ôm cháu kéo lên bờ. Cẩn thận, đi trên cầu khỉ không dễ đâu. Chuyện là hôm nay dựng nhà. Tuấn Minh nhờ Sim rủ thêm mẹ, còn hai bác rủ thêm vợ và con theo. Lệ như cũ: ăn no bụng và mỗi người một cá to. Đội người 12 người lớn và 3 đeo khố bước qua cầu khỉ sang bùng. Tất cả sẽ cùng dựng nhà. Theo kế hoạch, sáng nay chỉ là chuẩn bị nguyên liệu. Nhà là bước tiến lớn của con người từ hang hốc ra đất bằng. Giữa chỗ đất trống, con người vẫn có chỗ che mưa nắng tuyết. Mặt dở là nhà không có tính bảo vệ. Ở hang hốc, con người chỉ cần đốt lửa chặn cửa khi thú dữ, trong khi ở nhà không làm được như thế. Đó là lí do cần dựng rào tường. Tuấn Minh đang bắt đầu cắm mốc quy hoạch bùng. Bùng không rộng, đi khoảng chục phút là hết. Sau này sẽ nhiều người ở, xây nhiều nhà to nhỏ. Để không lộn xộn phải có tầm nhìn quy hoạch ngay từ đầu. Về sau tránh đường đi cong mềm mại, nhà ngõ sâu hun hút. Ý tưởng là dựng nhiều dãy nhà dọc theo đường cái. Giữa các dãy nhà sẽ trồng cây ăn trái và dựng chuồng chăn nuôi. Cạch… cạch… cạch… Một cọc tre được đóng xuống làm mốc. Đây là điểm bắt đầu của đường đi chia đôi bùng, gọi là tim đường. Một… hai… ba…hai chục… Cứ mỗi hai chục bước chàng lại cắm một mốc. Sau khi đóng mốc đường thì xác định bề rộng đường. Ở thời này, người đi thì đường rộng 2 mét thoải mái, về sau có xe trâu kéo là lớn tột nên thiết kế đường hai xe trâu đi ngược nhau không vướng. Tuấn Minh nhẩm tính đường cần rộng 3 mét, khoảng 6 bước chân. Biết chiều rộng rồi, tiếp theo là vẽ đường cắm que làm mốc cách tim đường 1,5 m mỗi bên. Có đường đi rồi đến chia đất. Nhà nhỏ rộng 5 mét vuông. Nối nhiều nhà với nhau thành dãy ba chung. Các dãy ba chung cách nhau 5 mét vì cần đường đi và trồng cây ăn trái. Cuối ba chung là nhà xí, chuồng heo gà.
Tiếp theo là làm nhà. Móng nhà cách mép đường 5 mét. Nhà mái dốc và thấp. Nói chung thấp dễ làm, không cần thang. Người thời nay cao 1m62. Nhìn ngang mái nhà giống chữ A. Nóc nhà chỗ trên chữ A chế thanh ngang cất đồ dùng và cái ăn, gọi là tum. Đồ dùng bố trí như ở hốc. Giữa nhà đặt bếp lửa. Xung quanh đặt chõng và nhiều đồ dùng thường ngày.
Nền nhà 6x6 mét cao 30 cm. Làm nền nhà cần cái đào đất. Thời này dùng gậy gỗ đẽo nhọn rồi thui trên lửa. Làm 4 cái. Đào đất sẽ cần cái chứa đất như sọt. Sẽ chế từ dây mây. Làm 2 cái. Tiếp đến là chế rìu đá, vồ ( đóng cọc) , đầm ( nén đất nền), dây mây. Cột nhà đương nhiên là dùng thân tre. Chiều qua vẽ nhà: nóc cao 4m, hiên mái cao 1 m. Xà ngang dọc trên dưới tất cả cần khoảng 25 cây tre. Lá lợp bằng thân lá cây sậy lá chuối các lá rộng. Lũ người chuẩn bị vật liệu hết bốn ngày rồi. Hôm nay làm việc chính .
Chàng cắm một que làm dấu. Một hai… ba… mười hai… Tuấn Minh vừa đi vừa đếm rồi cắm cọc thứ hai. Rồi thứ ba thứ bốn. Vậy là xong bốn góc nền. Tuấn Minh bắt đầu làm nền. Nền nhà cao tránh nước đọng. Quanh nhà đào rãnh thoát nước. Nhà dân có một bậc. Sau này làm nhà to có ba bậc.
Sọc… sọc… Sim dùng lao đâm xuống đất. Từng nhát đâm thong thả mà mạnh. Mũi lao ngập sâu, chàng đẩy sào nghiêng để tách đất. Rồi lại đâm. Việc này khá vất đây. Mồ hôi nhanh tuôn ra lấm tấm trên da.
Cật (con rể một bác già) dùng tay hốt đất vào sọt cho đầy. Chàng cong người nhấc sọt đất lên rồi để lên vai. Tuổi trai tơ cơ bắp cuồn cuộn. Chàng bước nhanh đến nền nhà rồi đổ xuống. Bụp… bụp… bụp… Bác già cầm đầm nhấc lên rồi ấn mạnh xuống. Theo đó là đất bị nén chặt xuống. Tuổi trên 50 mà vẫn khỏe mạnh. Sáng nay cánh đàn ông lo việc đắp nền nhà. Sim đào đất. Tuấn Minh và Cật vác đất đổ xuống nền. Đây là việc nặng hơn. Còn hai bác già đầm nền. Dầm nền xong cần kiểm tra bằng “thước thuỷ”. Thước thuỷ chuyên đo đặc tính nghiêng của bề mặt. Dạng đơn giản là bát nước để trên bàn. So sánh mặt nước và miệng bát để xác định độ nghiêng của bàn. Ở đây không có bát nước nên chế từ ống nứa. Dùng ống nứa thẳng dài khoảng 1 mét trẻ đôi rồi bỏ mấu được máng. Đổ nước vào máng. Đặt máng trên nền nhà rồi xoay nhiều chiều xem nước nghiêng không. Nước nghiêng là nền nhà nghiêng. Cần đồ đất bù chỗ thấp.
Cánh đàn bà lo hai việc. Ba bà cô lo cắt lá sậy chuối, bó lại rồi mang về chỗ nền nhà. Đây là vật liệu lợp mái nhà. Họ cắt bên kia suối nên đi qua lại cầu khỉ không biết bao nhiêu lần. Mơ và mẹ lo nấu ăn. Cũng may là nguồn cá dồi dào nên 5 cái chúm kéo lên là kiểu gì cũng có chục con cỡ bắp chân. Không lo cái ăn. À, còn dư đưa cá cho mọi người.
Sau hai ngày, nền đất đã xong. Giờ là lúc dựng 6 cọc. 4 cọc bên dài 2 mét. 2 cọc mỗi bên làm nóc dài 4 m. Vì cọc nóc chịu lực nhiều nên dùng hai thân tre. Dựng cọc bắt đầu từ kê đá làm điểm tựa. Nếu không cọc sẽ lún xuống đất. Sau đó dùng con rọi kiểm tra. Dựng cọc trên đá kê kết hợp buộc thành xà ngang trên dưới để giữ cột. Quá trình này từ từ. Làm trong 3 ngày thì xong. Đến đây xong nửa. Khung và nền xong đến lợp mái và đắp tường. Lợp mái cần buộc dui mè (thanh ngang dọc trên mái nhà) cách nhau hai gang tay. Từng bó lá được chuyển lên rồi buộc lại. Tường nhà bằng đất. Không đắp kín mà chỉ cao 1 mét. Phần hở thoáng khí không cần cửa sổ. Tuấn Minh chưa dựng nhà nên vừa làm vừa sửa sai và rút kinh nghiệm. Chàng thừa nhận là kinh nghiệm dựng cầu khỉ ít nhiều giúp ích cho việc dựng nhà. Tiếp đến là lợp mái. Những bó sậy cỏ khô được chất chồng lên nhau. Sau vài lần như thế tạo ra tấm lợp dày 30 cm. Trên nóc nhà được phủ lá chuối dong. Sau cùng buộc giàn để ép vào dui mè. Như thế gió lốc không làm tốc mái. Tổng kết lại 5 sức mất 7 ngày làm xong nhà. Tuấn Minh bước vào nhà, cảm giác thân quen và an toàn. Sau gần nửa tháng nằm vạ vật thì nay đã có chỗ đặt lưng tử tế. Lũ người còn lại cũng đứng trong nhà. Cảm giác lạnh đã giảm đi nhiều. Nhà là thế này sao. Ước gì ta cũng được ở đây. Nhà xong thì cần có đồ dùng. Tuấn Minh nhẩm tính làm ít đồ thường ngày như bình bát nồi gốm, rổ rá gùi mây tre. À, chỗ này để chõng, chỗ này để bếp lửa.
Trời đang đầu đông. Bên ngoài gió vù vù se lạnh. Trong nhà không khí vui vẻ ấm cúng khác mọi ngày. Hôm nay khác ngày thường, không phải cạnh làm việc tất bật mà là mùi thức ăn. Cá nướng khoai nướng món súp. Tất cả nằm trên lá chuối. Tất cả do Mơ làm. Mọi người ăn vui vẻ. Tuấn Minh quay sang hỏi “Sim. Muốn ở đây.” Sim không thèm nghĩ mà đáp ngay. “Muốn.” “Ta. Muốn.” Bất ngờ là Cật lên tiếng. Chàng muốn ở đây. Ở nhà ấm hơn ở hốc. Cái ăn không lo. Ngày nào cũng có món ngon. “Đúng. Ta. Muốn.” Hai bác cũng muốn ở. Sống ở đây sướng hơn ở hốc. “Tốt. Mọi người. Ở.” Tuấn Minh rất mừng. Đối với chàng, thêm người là thêm của.
Về phía Cả Tròn. Tuấn Minh gửi mỗi ngày 3 cá to coi như phí thuê người.
